In dit blog wil ik stilstaan bij de balans van zelfbewustzijn. Ik wil je meenemen in de ontwikkeling van de identiteit waar zelfbewustzijn een onderdeel van is. Onder de maatschappelijke verwachtingen kan het zijn dat je verder van je eigen identiteit af komt te staan omdat je leven in een bepaalde richting rolt, afhankelijk van mensen om je heen of keuzen die verleidelijk zijn. Het is van belang bewust te worden van je eigen behoeften en gevoel omdat dit ook de basis vormt voor gevoel voor mensen om je heen.
Ontwikkeling in de kindertijd
In de baarmoeder word je als mini mens compleet gemaakt en bij je geboorte afgeleverd op deze wereld. Bij de ontwikkeling van jezelf als kind begint de basis van de vorming van “de persoon, de ik” die je bent. Je hecht je aan je ouders en van daaruit ontwikkel je vertrouwen in wie je bent, waar je goed in bent en ervaar je vertrouwen in de mensen om je heen. De basis voor je latere identiteit wordt als baby al wordt gevormd zodat je mag en kan zijn wie je bent (hechtingstheorie Bowlby). Vertrouwen in je eigen kunnen is een sleutel tot verdere ontwikkeling. Daarmee ga je als kind al lerend door je persoonlijke ontwikkeling.
Een andere visie op ontwikkeling geeft aan dat het jonge kind gedreven wordt door driften om zijn eigen behoeften bevredigd te krijgen, om vervolgens op latere leeftijd daar volledig onbewust van te zijn (de theorie van Freud). Dat ontwikkelen betekent dat je je eigen behoeften leert onderdrukken. Het lijkt erop dat veel mensen deze trend volgen en in hun drukke bestaan niet meer stilstaan bij zichzelf, terwijl het voelen van je eigen wensen en behoeften een belangrijk onderdeel van de identiteit is.
Vorming van identiteit
De vorming van de identiteit is een belangrijke basis voor het ontstaan van zelfbewustzijn. Omdat je in deze fase van je leven leert zorgen voor je lichaam, bewust bent of wordt van wie je bent en wat jouw aandeel is in deze maatschappij.
Als jongvolwassene wil je tevreden zijn met jezelf en de dingen die je doet, dat voelt als voldoening. Het is een fase waarin je als twintiger op jezelf gericht bent en op je vrienden. Zo vormt zich een unieke identiteit waarin ruimte is voor je eigen gevoel en de talenten die je ontwikkelt.
De menselijke hersenen moeten een bepaalde mate van ontwikkeling hebben doorgemaakt om identiteit te kunnen vormen. Het voorste deel van de hersenen waar plannen en logisch nadenken geregeld wordt gaat hierin een grote taak vervullen. De identiteit is een gevolg van alle voorgaande stappen van ontwikkeling, “the next level” kun je het noemen (Erikson). Het vormt zich vanaf het twintigste levensjaar, door de verschillende fasen van het leven kan het ook veranderen.
In de huidige maatschappij van sociale media of prestatiedruk kan het voorkomen dat de persoonlijke identiteit hierdoor beïnvloed wordt. Als ik maar genoeg likes krijg, als mijn leven maar mooier is dan de ander of als ik daar maar kan komen te werken dan verdien ik veel geld. Deze dingen kunnen je als jongvolwassene verder van jezelf afbrengen als ze niets met jouw persoonlijke behoeften te maken hebben of als ze je als het ware dwingen andere keuzen te maken.
Wat is zelfbewustzijn?
Je lichaam is in staat om verschillende prikkels of gebeurtenissen van buitenaf te verwerken. Denk aan licht en geluid, drukte of rust om je heen of een gevoel over hoe je een bepaalde situatie ervaart. Je lichaam verwerkt die signalen en doet er iets mee. Bij teveel licht zet je wellicht je zonnebril op, bij teveel geluid doe je handen voor je oren of loop je ervan weg omdat je behoefte hebt aan rust. Daarmee reguleer je je lichaam.
Gevoel wat bij je opkomt wordt bewust of onbewust verwerkt in je lijf. Hé ik voel me boos over een bepaalde situatie, ik vind het niet oké wat daar werd gedaan, het geeft je een teken dat je daar iets mee kan doen. Zo kan jouw gevoel je richting geven in je handelen.
Gevoel voor jezelf is een onderdeel van jouw identiteit, onderdeel van wie je bent. Het is als het ware de sleutel tot het zorgen voor jezelf om te ontdekken wat bij je past. Vanuit die basis kun je krachtig in de wereld staan. Het zelfbewustzijn is op deze manier een waardevol instrument om meer of weer te leren gebruiken. Je lichaam met al zijn afzonderlijke delen is gemaakt om in zijn geheel samen te werken. Hoofd, hart en buik mogen een geheel vormen met elkaar.
Het doel van zelfbewustzijn
Omdat zelfbewustzijn zo’n belangrijke sleutel is naar hoe jij in het leven staat is deze ook zichtbaar en voelbaar. Als je jezelf niet voelt wat kun je dan van je omgeving ervaren? Daarom zie ik het zelfbewustzijn niet als egoïstische daad, dat je dit alleen voor jezelf doet. Als jij als persoon goed afgestemd bent op jezelf, voelen mensen om je heen dat ook. Het geeft je daarmee gevoel voor mensen en situaties om je heen. Zelfbewustzijn is een belangrijke ingang om je in te leven in situaties van jezelf of van anderen, het is de basis voor empathie.
Als je dichter bij je eigen behoeften kunt blijven op je werkdag kun je dit inzetten bij een hoge werkdruk om je minder mee te laten slepen in de waan van de dag. Het zorgt dat je sterker bij jezelf kunt blijven. Vanuit je gevoel keuzen maken betekent dat je meer verbonden bent met jezelf, met je mogelijkheden en wat voor jouw belangrijk is.
Zelfbewustzijn in balans
Een gezonde dosis zelfbewustzijn is een bewustzijn wat genoeg is om te kunnen gebruiken ten gunste van jezelf. Gevoel hebben voor jezelf om passende keuzen te maken. We kennen allemaal wel voorbeelden van mensen die teveel in zichzelf opgaan. Dat is niet zoals ik zelfbewustzijn wil neerzetten.
Zelfbewustzijn mag een zorgzame zelf zijn die jouw persoonlijke grenzen bewaakt. Die bewust is van of iets prettig of niet prettig voor je is. Met gevoel voor jezelf in je dag staan, zodat je niet gaat overleven om alles voor elkaar te krijgen. De vechtlust die overleven geeft is het tegenovergestelde van zelfbewustzijn en zorgt dat je niet meer voelt en maar door en doorgaat. Door rust en tijd te nemen voor je eigen bewustwording kun je je gevoel en hoe je denkt samenbrengen. Dat je je lichaam als een geheel gebruikt.
Zelfbewustzijn is een belangrijke sleutel tot een gezond leven wat in balans is. Het stelt je in staat om je eigen behoeften op te merken en erop te reageren, wat goed is voor jezelf en de mensen om je heen. Door jezelf te begrijpen en voor jezelf te zorgen kun je bewuster in het leven staan. Het gaat niet om egoïsme maar over empathie en het vinden van een evenwicht waarin je zowel voor jezelf als voor je omgeving aanwezig kunt zijn.